Search Site
Our People

Welcome to the TūHOE blog

Te Whenuanui (1)

12 February 2014
RSS Feed

No ngā hapū o Te Urewera, o Ngāti Rongo. He kaingārahu, he toihau, he tohunga whakairo.

E whakapae ana, no te tīmatangata o te rau tau 1800 i whānau mai a Te Whenuanui. Kō ōna mātua ake ko Te Umuariki rāua ko Tīkina, ēngari na tōna matua kēkē a Te Aukihingārae, ā ia i whakapakeke i te matenga o tana pāpā. Ko Te Akiu, no Ngāti Koura, tōna wahine, ā, tokorua wā rāua tamariki, ko Te Mauniko, rāua ko Hinepau. Heke ana ngā tau, ka whakamoea a Te Whenuanui i ngā wahine o Ngati Manunui me Ngāti Kākahutāpiki, ēngari kīhai i whaiuri.

He Kaingārahu

Nō ngā tau pakanga whenua i Aotearoa, ka rautaki a Te Whenuanui ki te whawhai hai wawao i ngā whenua o Te Urewera.

Ka whati atu ā ia me āna taua ki te pakanga a Maniapoto ki Ōrākau i te tau 1864. I hoki huakore Te Whenuanui mā ki Ruatāhuna, ka rangona i te ngau kino a ngā pouaru e whakapae ana, he pai ake mēna i riro ko ia kē.  Ka mau anō a Te Whenuanui i tana patu, ki te pakanga i Te Tapiri i te tau 1865.  I ngā tau 1866 – 1870, ka urutomo a Te Urewera e ngā hōia a a te Kāwana e whai nei i a Te Kooti Te Arikirangi. Ka kōkiri e Te Whenuanui i āna toa ki te wawao i te rohe pōtae, ā i tae atu ia ki Onepoto i Waikaremoana, ki Mōhaka i Pāhauwera, ka hoki mai ki Ruatāhuna.

He Tohunga Whakairo

 I hau te rongo a Te Whenuanui, mo āna mahi whakairo whare. Nā na tonu tana whare a Tūhua i whakairo ki Te Tāhora, i Ruatāhuna. Nō muri tata i ngā pakanga whenua, ka huri ia ki te hanga whare whaimana hai tohu i te mana tūroa a Tūhoe, ka tapaina ko Te Whai a te Motu. I ōna rā okioki ka noho atu ā ia ki Waikaremoana, ki te whakahaere i te hangana o Te Poho o Tūhoe-pōtiki, te wharepuni e tū mai ana i Te Waimako.

He Toihau

Ka taka ki a Te Whenuanui te mana ārahi i ngā take a te iwi, i te rironga atu o Pāora Kingi. I ngā tau mai te 1860 ki te 1890 nā na te reo i mana ai ngā kōkiri ana i rautaki a te iwi. Nō taua wā, ka karapotia e ia i te rohe o Te Urewera ki ngā iwi o waho me ngā tauiwi e torotoro mai ana. Nā wai na, ka kitea e Te Whenuanui e kore e tāea te aukati atu, na tēna ka huri ia ki te nehua i te riri. Ka whakahoahoa te rangatira nei i ngā  āpiha a te Kāwana, ki te paihere kaupapa e whakamana ai te noho a Tūhoe ki Te Urewera.

Ref:

Pou Temara,'Te Whenuanui'. New Zealand Department of Internal Affairs. Ngā Tanagata Taumata Rau 1870-1900. Wellington, NZ: Bridget Williams Books, 1994.

Item Comment

Blog Post Te Whenuanui (1)
Comment
Are you a machine? If not please enter nothing in here:
Your Name